Ο μύθος σήμερα
Η κοινωνία μας σήμερα είναι γεμάτη απο μύθους...Ρίχνοντας μία πρόχειρη ματιά γύρω μας, πρόχειρη μα προσεκτική και υποψιασμένη, καταλαβαίνουμε ότι ο κόσμος μας περιέχει έντονα και σε πολύ μεγάλο βαθμό ένα μυθικό στοιχείο. Ένα μυθικό στοιχείο που δημιουργεί την πραγματικότητα μας και επηρεάζει την κρίση μας. Άραγε πόσο ελεύθεροι είμαστε μέσα σε αυτό το μυθικό πλαίσιο να αποφασίζουμε ή ακόμα και να σκεφτόμαστε το οτιδήποτε; Η παιδεία, η ιστορία,η πολιτική, τα ΜΜΕ, η δικαιοσύνη, η ηθική, η σεξουαλικότητα, η αισθητική, η τέχνη, η διπλωματία, ο αθλητισμός, η λογοτεχνία, η οικογένεια...παντού υπάρχει ένας μύθος, για την ακρίβεια όχι ένας αλλά πολλοί ή μάλλον αμέτρητοι. Μύθοι που παράγουν κοινωνικά στερεότυπα και καθορίζουν τα πιστεύω μας και τον τρόπο που σκεφτόμαστε και βλέπουμε τον κόσμο. Έντονα επηρεασμένος απο τον Barthes και τις Μυθολογίες του, ευελπιστώ να εγκαινιάσω με τον παρόν κείμενο μια σειρά απομυθοποίησης αυτής της πραγματικότητας που μας πασάρεται αβίαστα και χάρη στη δύναμη του μύθου εκλαμβάνεται ως αυτονόητη απο τον κοινό νου. Μια φιλοδοξία που λαμβάνει χαρακτηριστικά φαντασίωσης, μιας και είμαι μονάχα ένας φοιτητής πολιτικών επιστημών.
Τι είναι μύθος; Ο μύθος είναι λόγος... πολύ σχηματικά μύθος, κατά τον Barthes είναι ένας λόγος που επιχειρεί να μετατρέψει την ιστορία σε φύση - να παρουσιάζει κάτι ιστορικό, κάτι που σχετίζεται με συγκεκριμένα συμφέροντα και με πολιτικές και κοινωνικές παραμέτρους, ως κάτι φυσικό και αναγκαίο. Ο Barthes εμπνευσμένος απο τη στρουκτουραλιστική προσέγγιση του Saussure, ιδρυτή της μοντέρνας γλωσσολογίας, πίστευε ότι "χρησιμοποιώντας τις ομαδικές παραστάσεις ως συστήματα σημείων, θα μπορούσαμε [...] να περιγράψουμε λεπτομερειακά τη μυθοποίηση που μεταβάλλει τη μικροαστική κουλτούρα σε οικουμενική φυσική κατάσταση". Χρησιμοποιώντας την έννοια του μύθου ο σκοπός του ήταν να αποκαλύψει αυτά που συνήθως περνούν απαρατήρητα, όλα εκείνα τα στερεότυπα που παράγει κάθε κοινωνία και τα οποία αφού υποβάλει σε μια διαδικασία "φυσικοποίησης" και "απο-ιστορικοποίησης", τα καταναλώνει ως αυτονόητα. Γλώσσα και εξουσία συνεργάζονται για να δημιουργήσουν μια αλήθεια, η οποία νομιμοποιεί πολύ συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις, οι οποίες είναι ευκολότερο να γίνουν αποδεκτές αν θεωρηθούν φυσικές και αναγκαίες παρά αν θεωρηθούν ως ιστορικά και πολιτικά κατασκευάσματα. Η λειτουργία του μύθου είναι να διαστρεβλώνει τα πράγματα. Ωστόσο δεν μας λέει ποτέ ψέμματα, απλά κατά κάποιον τρόπο δεν μας αποκαλύπτει όλη την αλήθεια. Σκοπός του είναι να παραποιήσει, όχι να απαλείψει. Ο μύθος δημιουργεί μια άμεση εντύπωση. Είναι τόσο ισχυρός ώστε μπορεί να αντισταθεί απέναντι σε κάθε ορθολογική εξήγηση.
Για να καταφέρει να επιτελέσει τους σκοπούς του, ο μύθος χρησιμοποιεί κάποιες μεθόδους:
(1)φυσικοποίηση
(2)απο-ιστορικοποίηση
(3)είναι ένας άκρως τεκμηριωμένος λόγος
(4)απο-πολιτικοποίηση
Αναλυτικότερα, μύθος ή μυθικός λόγος είναι αυτός που φυσικοποιεί τα πράγματα,με την έννοια ότι τα κάνει να φαίνονται οτι πηγάζουν απο τη φύση και ότι υπάρχουν απο πάντα, ότι είναι αιώνια, ότι δεν έχουν ιστορία. Είναι ένας λόγος που προσπαθεί να πείσει με επιχειρήματα προκειμένου να μην έχει επικοινωνία και διάλογο με άλλους λόγους που του αντιτίθενται και, τελος, ένας λόγος που ουδετεροποιεί τα πράγματα, τα βγάζει απο τον πολιτικό διάλογο, την πολιτική σύγκρουση.
Ο τρόπος με τον οποίο θα χρησιμοποιήσω τον μύθο δεν θα είναι αυστηρά προσκείμενος στη μέθοδο του Barthes. Για αποφυγή παρεξηγήσεων, θα στηριχθώ στις ιδέες του Barthes περί μύθου, ωστόσο δεν είναι πρόθεση μου να ισχυριστώ ότι χρησιμοποιώ απόλυτα και σωστά τη μεθοδολογία του Barthes, όπως αυτή αποτυπώνεται στις Μυθολογίες του.
(γράφει ο Πάνος Παναγιώτου)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου